We hadden bij Berlin on Bike een fietstocht geboekt langs allerlei bezienswaardigheden van de Berlijnse muur. De tocht was ongeveer 15 km lang, maar vanwege de vele stops en de uitleg die we overal kregen duurde de tocht 3½ uur. Begin en eindpunt van de fietstocht was bij de Kulturbrauerei in de Oost-Berlijnse wijk Prenzlauer Berg. Een brouwerij zit hier al sinds de jaren 60 niet meer, na de val van de muur heeft het gebouwencomplex een culturele invulling gekregen. De fietstochten zijn slechts één van de vele activiteiten die hier worden georganiseerd.
Bornholmer Straße
De Bornholmer Straße is een straat waar in de periode van de muur een grenspost was gevestigd. Dit was de eerste plek waar de grens open ging op 9 november 1989. Het was eigenlijk een misverstand. De DDR regering had besloten dat er na vele maanden van protest een nieuwe reisregeling voor DDR burgers zou komen waardoor ze ook naar het westen konden reizen. Op een vraag van een journalist over het tijdstip waarop die regeling in zou gaan antwoordde DDR politicus Günter Schabowski: onmiddelijk. Vanaf dat moment gingen DDR burgers naar de grensovergang in de Bornholmer Straße om te kijken of ze er door konden. De grenswachten waren verast en openden na een tijdje de poorten.
De Italiaanse journalist die de cruciale vraag stelde heeft later verklaard dat die was ingefluisterd door iemand van de DDR regering.
Op het kaartje is de muur weergegeven. De plek waar we stonden is ongeveer in het midden bij Prenzlauer Berg, er staat hier ook nog een stuk van de muur.
Een pleintje bij de voormalige grensovergang heet nu de Platz des 9. November 1989. Er staan ook een paar foto's die de situatie van de bewuste novemberavond weergeven. Er ligt hier ook een plaquette met een uitspraak van Willy Brandt (Berlin wird leben, und die Mauer wird fallen).
Op de grond geeft een tijdslijn aan hoe de gebeurtenissen elkaar die dag opvolgden.
Via het Mauerpark met op de achtergrond de televisietoren vervolgden we onze weg richting Bernauer Straße. In de Bernauer Straße staat een gedenksteen voor een aantal slachtoffers van de muur.
Ida Siekmann is officieel het eerste slachtoffer van de muur. Haar huis stond in de Sovjet sector, maar zodra ze haar voordeur uitliep stond ze in de Franse sector. Negen dagen na de sluiting van de grens was ook haar voordeur geblokkeerd en is ze vanuit het raam naar het westen gesprongen. Hoewel ze had geprobeerd om met matrassen haar val te breken is ze zo zwaar gewond geraakt dat ze is overleden.
Hierboven de beroemde foto waarop Conrad Schumann, lid van de Oost-Duitse Volkspolizei, kort voor de bouw van de muur over het prikkeldraad naar het westen vlucht. Deze gebeurtenis vond plaats in de Bernauer Straße. Na zijn vlucht is hij in Beieren gaan wonen en werken. Hij bleef altijd bang voor wraak van de Stasi, zelfs na de val van de muur. In 1998 pleegde hij zelfmoord.
In de Bernauer Straße wordt de muur op allerlei manieren herdacht, onder andere door deze muurschildering. De bouw van de muur is als een mes dat in het vlees van Berlijn snijdt.
Op allerlei plekken in de stad is aangegeven waar de muur heeft gestaan. Bij de herdenkingsplek in de Bernauer Straße is het een rechte lijn waarop palen staan. Bij de Ackerstraße is te zien hoe de situatie er destijds uit heeft gezien. Het waren meerdere muren en uitkijktorens die moesten voorkomen dat DDR burgers naar het westen konden vluchten.
Aan de overkant van de straat kon je een uitkijktoren beklimmen die uitzicht gaf op het gebied tussen de muren. De DDR regering gaf voor de bouw van de muur als reden dat de DDR burgers beschermd moesten worden tegen het fascistische westen. Veel burgers dachten er anders over. Ongeveer 5000 mensen hebben geprobeerd om naar het kapitalistische westen te vluchten, van hen zijn er 192 neergeschoten.
Bij de Kieler Straße hebben ze een wachttoren laten staan. Er staat een doorsnede bij waarin je kunt zien hoe zo'n toren er van binnen uit zag. Vanuit dit soort torens werden mensen doodgeschoten die naar het westen wilden vluchten.
De eerste vluchteling die omkwam door het vuur vanuit zo'n toren was Günter Litfin. Hij probeerde tegenover het huidige Berlin HBf de Spree over te zwemmen. Aan de oevers van de Spree staat een gedenksteen voor Litfin.
Onze gids vertelde hier een treurig verhaal over een jongetje dat vanaf de West-Berlijnse kant in de Spree was gevallen. De Oost-Duitsers gaven geen toestemming voor een reddingsoperatie omdat de rivier helemaal bij de Russische sector hoorde. Het jongetje is verdronken.
We zijn onder de bruggen doorgefietst die het Paul-Löbe-Haus met het Marie-Elisabeth-Lüders-Haus verbinden en hebben een korte fotostop gemaakt bij de Brandenburger Tor. Daarna zijn we naar de Platz der Republik gefietst waar de Rechstag staat.
Op de foto is ook de koepel te zien die we wilden bezoeken. In een hoek bij de Reichstag stond een klein muurtje.
Onze gids kende de betekenis van het muurtje niet. Inzoomen geeft uitsluitsel. Het is ter herinnering aan de strijd van de Poolse vakbond Solidarność voor vrijheid en democratie en om de bijdrage van Polen aan de hereniging van Duitsland en een politiek verenigd Europa herdenken. Mooie gedachte, maar wel een beetje een lullig weggemoffeld muurtje.
Vanaf de Platz der Republik zie je in de verte ook het Bundeskanzlerambt liggen. Het Paul-Löbe-Haus dat we eerder vanaf de Spree zagen grenst ook aan dit plein.
Voor ons was de fietstocht in dit deel van de stad een beetje en herhaling van zetten. Sommige gebouwen hadden we al vanaf de Spree gezien, bij de Brandenburger Tor hadden we in de voorgaande dagen al een paar keer gestaan. Hieronder nogmaals het Marie-Elisabeth-Lüders-Haus en het Tränenpalast, de plek waar West-Duitsers die met het openbaar vervoer reisden de grens konden passeren.`
Angela Merkel is na haar aantreden als Bondskanselier nooit in het Bundeskanzlerambt gaan wonen. Ze woont samen met haar man in een appartement in het centrum van Berlijn in dit gele gebouw tegenover het Pergamonmuseum. Bij de bel staat de naam Prof. Sauer, haar man. Hiermee kwam de fietstocht tot een einde. Het was nog een eindje fietsen terug naar de Kulturbrauerei. We zijn daarna nog wat gaan eten bij de Potsdamer Platz en vervolgens terug naar het hotel.
